Genel Durum
Bir ülkenin nüfusu, nüfusun büyümesi, özellikleri, insanların nasıl ve nerede yaşadığı ve fiziksel kaynakları hakkındaki bilgiler ilgili politika planlamalarının yapılması, formüle edilmesi ve uygulanması için hayati önem taşır. Bu tür verileri toplamak, boşlukları doldurmak ve analiz yapmak için hükümetlerin demografik ve istatistiksel kapasite ve becerilere ihtiyacı vardır.
Türkiye'de nüfus, gençlik, cinsiyet ve cinsel sağlık ve üreme sağlığı ile ilgili verilerin toplanması ve analizinde son dönemde önemli gelişmeler yaşanıyor. Bununla birlikte, en kırılgan gruplara ilişkin verilerin hala sınırlı olması, bu nüfus gruplarını hedefleyen, kanıta dayalı politikaların ve programların geliştirilmesi sürecini engelleyen en temel sorunlardan biri olmaya devam ediyor.
7. Ülke Programı (2021-2025) bağlamında, UNFPA Türkiye, nüfus dinamikleri, cinsel sağlık ve üreme sağlığı, toplumsal cinsiyet, eşitlik ve insani yardım konularında derinlemesine veri analizi ve kanıta dayalı politika formülasyonu sağlamak için hükümet, üniversiteler ve sivil toplumla birlikte çalışmalar yapıyor.
Çalışmalarına, Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (ICPD) Eylem Programı, ICPD 2014 Ötesinde Çerçeve Planı, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA'lar) ve hedefleri doğrultusunda yön veren UNFPA, aşağıdaki konularda politika diyaloğunu savunuyor, yürütüyor ve teknik yardım sağlıyor:
(a) güvenli annelik ve üreme sağlığı, genç ve ergen sağlığı, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların önlenmesi (HIV dahil), kadın sorunlarının anaakımlaştırılması, kadına yönelik şiddet, insani müdahale ve nüfus dinamikleri (yaşlanma, kentleşme, demografik bölünme) ile ilgili mevzuatın ve politikaların gözden geçirilmesi güçlendirilmesi ve iklim değişikliği) ve hassas grupların dahil edilmesi;
(b) güvenli annelik ve üreme sağlığı, genç ve ergen sağlığı, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların önlenmesi (HIV dahil), hakların eşitliği, kadına yönelik şiddet, insani müdahale ve nüfus dinamikleri konularında hassas gruplara odaklanarak veri toplanması, etki analizi yapılması ve ilgili politikaların geliştirilmesine destek verilmesi;
(c) kanıta dayalı politikalar oluşturulması ile SKA’ları izleme ve raporlama süreçleri için ulusal kurumların ve ortaklıkların desteklenmesi;
SKA gündeminde UNFPA yetkisinin tanıtımı için ulusal kurumların ve sivil toplumun desteklenmesi;
(e) sağlık, kadınların güçlendirilmesi ve demografik güvenlik alanlarında çok sektörlü ortaklıkların, Güney-Güney ve üçlü iş birliğinin ve bilgi paylaşımının güçlendirilmesi;
(f) maliyet modelleri aracılığıyla UNFPA finansmanının güçlendirilmesi ile kalkınma ajansları ve özel sektör ile ortaklıklar kurularak SKA finansmanına destek sağlanması.
Nüfus Eğilimleri
Türkiye bugün 83 milyonu aşan (Türkiye İstatistik Kurumu, 2020) nüfusuyla dünyanın en kalabalık 17. ülkesidir (Dünya Bankası, 2019). Türkiye'de Suriye krizi nedeniyle geçici koruma altında yaşayan 3.5 milyonu aşkın kişi ile birlikte ülkede ikamet eden toplam nüfus 86.5 milyonu aşmaktadır (İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, 2020).
Doğurganlık seviyesi belli bir düzeyde sabitlenirken, Türkiye'de son on yılda çocuk ve bebek ölüm oranları da önemli ölçüde azalmış durumda. Nüfus artışında da bir azalmış gözleniyor olsa da; ülkenin toplam nüfusu her yıl yaklaşık 1 milyon kişi artmaya devam ediyor.
Türkiye, AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında genç nüfusun en yüksek olduğu ülkelerden biri olma özelliği taşıyor. Nüfusunun %15.6’sı gençlerden oluşan ve demografik geçiş sürecinde olan Türkiye için gençlere yapılan yatırımların güçlendirilmesi büyük önem taşıyor.
