Türkiye’de şu anda 20-49 yaş arasında olan her 5 kadından 1’i 18 yaşından önce evlendi. 18 yaşından önce evlenen her 3 kadından biri de yine çocuk yaşta anne oldu. UNFPA Türkiye, Sabancı Vakfı’nın finansal desteğiyle Nevşehir ve Van’da çocuk yaşta evlilikleri sona erdirmek için çalışıyor. 19 yaşındaki Helin de bu mücadelenin en ön saflardaki kahramanlardan biri. O şimdi, yaşadığı yerdeki bütün kız çocukları kendisi gibi okusun ve hayallerini gerçekleştirebilirsin diye var gücüyle mücadele ediyor.
Van, TÜRKİYE - “Erken yaşta evlendirilen, okula gönderilmeyen, kendi sağlığıyla ilgili bilgisi olmayan bir sürü kız çocuğu var.” Bu sözler kendisi de henüz 19 yaşında olan Helin’e ait.
Helin, Van’ın Karlıyamaç Köyü’nde yaşıyor. Açıköğretim Lise 1. sınıf öğrencisi. 4 ay öncesine kadar Karlıyamaç köyünde yaşayan yaşıtları gibi yakında evlenecek gözüyle bakılan Helin’in hayatı köyün muhtarı olan amcasının ona başka bir kapı açmasıyla tamamen değişti. Helin artık kendisi gibi genç kızların ve kız çocuklarının erken yaşta evlenmemesi için mücadele ediyor.
Amcası aracılığıyla, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, UNFPA Türkiye’nin Sabancı Vakfı’nın finansal desteği ve Yaşam Kadın Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi (YAKA-KOOP) iş birliğiyle hayata geçirdiği “Çocuk Yaşta Evliliklerin Önlenmesi Projesi” ile tanışan Helin, kendi deyimiyle “başta yapabileceğinden emin olmasa da” projede sağlık aracısı olarak çalışmaya başladı.
2019 yılında Nevşehir’de hayata geçirilen Çocuk Yaşta Evliliklerin Önlenmesi Projesi, Van’ı da bünyesine alarak 2021 yılında başlayan 2. Fazıyla çalışmaya devam ediyor. Proje kapsamında, projenin uygulandığı şehirlerden seçilen sağlık aracıları, çocuk yaşta evliliklerin sağlık riskleri gibi pek çok konuda farkındalık yaratmak için sahada kapı kapı geziyor, aileler ve esnaflarla görüşüyor.
Van’da bu amaçlarla sahada var gücüyle çalışan sağlık aracılarının en genci olan Helin, çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklerle mücadelenin ön saflarında yer alıyor.
Helin, bu projeyle tanışmadan önce aslında şu anda yardım ettiği kız çocuklarından biri olduğunu söylüyor; “Ben kendimden de biliyorum. Erken yaşta evliliğin zararlarından haberdar değildim. Sağlık açısından bu kadar sıkıntısı olduğunu bilmiyordum.” Hem sağlık aracısı olma sürecinde aldığı eğitimler ve katıldığı toplantılar, hem de sahada çalışmaya başladıktan sonra edindiği tecrübeler sayesinde çok fazla şey öğrendiğini belirtiyor.
Şimdi, kendi deyimiyle “hayatını değiştiren” tüm bu bilgileri, kapı kapı gezerek ailelere ve esnafa anlatan Helin’e göre yaptıkları ziyaretlerin dönüştürücü etkileri var: “Bizden sonra oturup bunun sohbetini ediyorlar, bunu konuşuyorlar. Demek ki böyle bir hakkım varmış, demek erken yaşta evliliğin böyle zararları varmış, çocuğuma bunu yapmayayım diyorlar. Bu değişimi görmek beni çok mutlu ediyor”.
“Keşke ben de senin gibi olabilsem diyorlar”
Helin, aynı zamanda köydeki yaşıtları ve kendinden küçük kız çocukları için bir rol model. “Köyde bir çocuğun evlendirilmesi gibi bir durum olduğunda ilk bana geliyorlar ‘şu kişi nişanlanmış bir şey yapabilir miyiz’ diyorlar. Bu şekilde yaşı çok küçük olan bir kız çocuğunun evlendirilmesini önledik.” sözleriyle anlatıyor yürüttükleri mücadeleyi.
Kendisi de henüz genç bir kız olan Helin hem çalışıp hem okumasıyla da köyde örnek gösteriliyor: “Ben, ziyaret ettiğimiz bir evden çıktıktan sonra oradaki kız çocuklarının fikirleri değişiyor. Beni gördükten sonra; ‘Helin bunu yapabiliyor, ben de okursam böyle olabilirim’ diyorlar. Bana da soruyorlar, nasıl yaptın diye, onlara şunu diyorum: Kendinize güvenin.”
“Artık kendime daha çok güveniyorum”
Bu mücadele Helin’in hayat mücadelesinde de büyük bir fark yarattı: “Başta çekiniyordum, insanlara bir şey anlatabilir miyim, ikna edebilir miyim bilmiyordum ama isteyince ve deneyince bu mücadeleye katkı sağlayabildiğimi, yapabildiğimi, başarabildiğimi gördüm” diyor Helin.
“Kendi evimde bile, ‘sen bir şeye karışma Helin, zaten evlenip gideceksin’ diye bakılıyordu. Ben de bir şeye karışmıyordum, sessiz kalıyordum. Gerek yok diye düşünüyordum. Şimdi, kendime güveniyorum, bir sözüm varsa söylüyorum, aileme de başka insanlara da kendimi dinletiyorum”.
Çocuk Yaşta Evliliklerle Mücadele
UNFPA Türkiye, Sabancı Vakfı’nın finansal desteği ile yürütülen Çocuk Yaşta Evliliklerin Önlenmesi Projesi’nin 2. fazıyla, Nevşehir ve Van’da, çocuk yaşta evliliklerin sağlık riskleri ve sonuçları konusunda farkındalık yaratarak çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler ile mücadele etmek, daha güçlü bir mücadele için yerelde kapsamlı müdahale mekanizmaları oluşturulmasını sağlamak ve bu yolla bütün çocukların ve gençlerin potansiyellerini tamamını kullanabilmesi için Türkiye’nin ulaşılması zor bölgelerinde çalışmaya devam ediyor.
Projenin Yaşam Kadın Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi (YAKA-KOOP) iş birliği ile sürdürülen Van ayağında, Helin gibi pek çok sağlık aracısı, ev ve esnaf ziyaretleri ile kapı kapı gezerek çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklerle mücadele ediyor. Onların çabalarıyla, bu mücadele her geçen gün daha da büyüyor ve güçleniyor.
