Dünyamız, kalkınmada ulaşılan zaferin doğal sonucu olarak yaşlanıyor!
Sağlık alanındaki gelişmeler ve yoksulluğun azaltılmasındaki başarılar küresel ölçekte yaşam sürelerini uzattı, bu nedenle kutlanacak çok şey var: Birçok kültürde yaşlılar, toplum liderleri ve bakım verenler olarak kritik toplumsal roller üstleniyorlar.
50 yaş ve üzeri kişiler, şu anda dünya nüfusunun dörtte birini oluşturuyor. Günümüzde yaşlıların çoğunluğu gelişmiş ülkelerde yaşıyor, gelişmekte olan ülkelerde de nüfusun ortalama yaşının ani bir şekilde artması, pek çok kişinin yeni gerçekliklere hazırlıksız yakalanmasına neden oluyor.
Yaşam sürelerindeki iyileşmelerin yanı sıra, doğurganlık hızının düşme eğilimi de dünyada nüfusun yaşlanmasının bir başka nedeni. Dünya nüfusunun yüzde 60'ından fazlası, toplam doğurganlık oranının kadın başına 2,1 çocuk olan yenilenme seviyesinin (zaman içinde bir nüfusun yenilenmesi için gereken ortalama oran) altında olduğu ülkelerde yaşıyor.
Türkiye'deki durum da küresel eğilimle paralellik gösteriyor. 2018'de yüzde 8,8 iken 2023'te yüzde 10,2'ye yükselen yaşlı oranı, ülkedeki nüfusun yaşlanmaya başladığını gösteriyor. Türkiye nüfusuna ilişkin projeksiyonlar, 2050 yılında her dört kişiden birinin yaşlı (65 yaş ve üzeri) olacağını gösteriyor. Ayrıca bugün 34 olan yaş ortalamasının da 2050'de 45'e çıkması bekleniyor. Doğuşta beklenen yaşam süresi İkinci Dünya Savaşı’ndan beri düzenli olarak yükseliyor. 1940’ların başlarında bu indikatör erkekler için 30 yıl, kadınlar için ise 33 yıldı. Doğuşta beklenen yaşam süresi 2021-2023 yıllarında erkekler için 74,7, kadınlar için ise 80 olmak üzere 77,3 yıla çıktı. Doğurganlık oranı ise 2001-2023 yılları arasında 2,38'den 1,51'e gerileyerek doğurganlıkta ciddi bir düşüş yaşandığını gösterdi.
Dünya çapında, yaşlılar ve onların bakımı sıklıkla “yük” olarak tanımlanabiliyor. Toplumların yaşlanmayla birlikte gelen olumlu değişimden yararlanabilmesi için bu bakış açısının değişmesi gerekiyor. Bu kapsamda, bu yılki Dünya Yaşlılar Günü'nün teması, "Onurlu bir şekilde yaşlanmak: Dünya çapında yaşlılar için bakım ve destek sistemlerinin güçlendirilmesinin önemi" olarak belirlendi.
Yaşlılara yönelik ayrımcılık ve nitelikli bakım alanındaki eksiklikler nedeniyle; göç, yerinden edilme, iklim değişikliği ve çatışma gibi küresel eğilimler yaşlıları orantısız şekilde etkileyerek onları dışlanmaya ve ihmale karşı savunmasız bırakıyor. Rekor düzeydeki nüfus hareketleri, yaşlıların topluluk veya aile desteği olmadığı durumlarda geride bırakılma riskini artırıyor. Yaşlı insanlar ayrıca sağlık çalışanlarının ihmallerinden de zarar görebiliyor, ayrıca kriz ve çatışma gibi olağandışı koşullarda yaşanan bakım personeli eksikliği de yaşlıları daha fazla etkiliyor.
Yaşlılar için gelişmiş bakım sistemlerine yatırım yapmak herkese fayda sağlayabilir; yaşlıların ihtiyaçlarının ve haklarının karşılanmasını sağlanırken hizmet sağlayıcılar için de daha fazla iş ve fırsat yaratılarak ekonomik büyüme teşvik edilebilir. Demografik açıdan çeşitlilik gösteren ülkeler ve toplumlar her yaştan insanın faydası için harekete geçtiğinde ve gençler ve yaşlılar birbirini desteklediğinde her yaştan kişi potansiyelinii gerçekleştirebilir..
Yaşlı insanların ihtiyaçları, genç nesillerin ihtiyaçları ile rekabet halinde görülmemeli. Bunun yerine ülkeler ve toplumlar, gençlerin ve yaşlıların - yaşlıların uzaktan, ilaca ve diğer temel ürün ve hizmetlere erişmesini sağlamak için teknolojinin kullanımı da dahil olmak üzere - birçok alanda bilgi ve destek alışverişinden nasıl yararlanabileceğini araştırmalı.
Ülkeler, yarının yaşlıları için emeklilik, bakım, sosyal destek ve sağlık sistemleri de dahil olmak üzere güçlü sosyal destek sistemlerinin kurulmasını sağlamak için bugünden harekete geçmeli.
UNFPA, hizmetlere erişimin yanı sıra sosyalleşmek için de ek fırsatlar sağlayan bakım merkezlerinin kullanımı da dahil olmak üzere yaşlılara yönelik zihinsel ve fiziksel sağlık bakımına yönelik entegre yaklaşımları destekliyor.
UNFPA, yaşlı insanları, göz ardı edilecek bir grup olarak değil, ekonomilerin ve toplumların çok önemli bir parçası olarak görüyor.
