Ankara,16 Mayıs 2019 - Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evliliklerin Önlenmesi Birleşmiş Milletleri Ortak Programı’nın “Çocuk yaşta, erken ve zorla evliliklerin önlenmesi için ulusal ve yerel girişimlerden çıkarılan dersler” Deneyim ve Bilgi Paylaşımı Toplantısı 16 Mayıs 2019’da Ankara’da gerçekleşti.
Program, Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu, (UNICEF), UNFPA, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women), Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliği (UNHCR) ortaklığında ve İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (SIDA) finansal destekleriyle yürütülmektedir. 2018 Ocak ayında başlayan program Ağrı, Ankara, Adana, Gaziantep, Hatay, İzmir, İstanbul, Kars, Kilis, Mardin, Niğde and Şanlıurfa illerinde uygulanmaktadır.
İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı (SIDA), İnsani ve Katılım Öncesi Mali Yardım Birimi’nden Malin Stawe toplantının açılışında yaptığı konuşmasında, “Çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikleri önlemek için yürütülen bu programın İsveç tarafından desteklenmesiyle programın bir parçası olmaktan mutluyuz. Çocuk yaşta evlilikler, her nerede uygulanırsa uygulansın, kız çocuklarına olduğu kadar erkek çocuklarının eğitim haklarına, güvenli bir hayat yaşamalarına ve kendi geleceklerini inşa edebilmek için fırsat ve özgürlüklere erişebilmelerine engel oluyor. Bu zarar verici uygulama tüm toplumun sosyo-ekonomik kalkınmasına da engel teşkil ediyor. Bizler, kız çocuklarının iyi bir eğitim alarak kendi ayakları üzerinde durabilen, kendi ailelerine destek olabilen ve toplumun üretken bireyleri olmaları gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
Stawe ayrıca, “İsveç hükümeti bu ortak Birleşmiş Milletler programına, feminist dış ve kalkınma politikalarının ışığında insan haklarını temel alan, cinsiyet eşitlikçi bir yaklaşımla, çocuk yaşta, erken ve zorla evlendirmeleri sonlandırma hedefiyle katkı vermektedir” vurgusunu yaptı. 2018’in başında başlayan bu programa İsveç hükümetinin destekleme süreciyle ilgili olarak, hem Türk vatandaşları hem de Suriyeli göçmenlerin programın hedef kitlesi olduğunu söyledi.
Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Çocuk Koruma Sorumlusu Pınar Öktem, Birleşmiş Milletler Ortak Programı, çocuk yaşta, erken ve zorla evlendirme ile ilgili göçmen, sağlık, çocuklar ve cinsiyet eşitliği gibi bir çok farklı açıdan yaklaşım sağlayarak çözüm üretebilmek için diğer Birleşmiş Milletler organizasyonları ile birlikte çalışıldığına vurgu yaptı. Öktem, yaptığı konuşmada, 18 yaş altının hem ulusal hem de uluslararası yasalarda çocuk olarak tanımlandığına dikkat çekerek, 18 yaşından hemen sonra yapılan evliliklerin de psikolojik, sosyal ve ekonomik olarak hazır olamayacağı nedeniyle erken olarak tanımlandığına işaret etti.
Toplantı, düzenlenen panel ile devam etti. Panel yöneticisi Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Başkanı Prof.Dr. Pınar Okyay, panelin açılışında yaptığı konuşmada, “Çocuklar bekleyemez. Tam da gelişim gösterdikleri dönemde onların ihtiyaçlarını erteleyemeyiz, yarının sağlıklı, mutlu ve üretken yetişkinleri için çocuklarla bugün ilgilenmeliyiz” dedi ve konuşmacıları sunumları yapmaları için davet etti.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD) ve Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nden Doç Dr. İlknur Yüksel Kaptanoğlu, panelde yaptığı “Kadına ve kız çocuklarına yönelik şiddet biçimi olarak çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler” başlıklı sunumda dünya genelinde kadınların %21’nin 18 yaşına gelmeden evlendirildiğini belirtti. Bu veriye göre yaklaşık 650 milyon kadının 18 yaşından önce evlendirildiğine dikkat çeken Kaptanoğlu, Türkiye’de 18 yaş altında evlendirilme oranının %15 olduğunu belirtti. Çocuk yaşta evlendirmelerin sosyal, kültürel, inanç temelli etkenlerine ek olarak ekonomik faktörlerin de bu uygulamaya neden olarak gösterebileceğini ekledi.
Hacettepe Üniversitesi, Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi (HÜKSAM) Müdürü Prof. Dr. Şevkat Bahar Özbarış, panelde çocuk yaşta evliliklerinin sağlığa olan olumsuz etkileri üzerine bir sunum yaptı. HÜKSAM’ın UNFPA, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu teknik ve Avrupa Birliği Sivil Koruma ve İnsani Yardım (ECHO) finansal destekleriyle hizmet verdiği 3 adet Kadın Sağlığı Danışma Merkezi’nde edindiği tecrübelere dayaranak, çocuk yaşta evliliklerinin sağlık sonuçlarına değindi.
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Kadın Politikaları Daire Başkanı Mustafa Çadır, çocuk yaşta evlilikler hakkında yapılan çalışmalarda kaydedilen ilerlemelere dair bilgilendirme yaptı. Çadır, yaptığı sunumda, “TUİK verilerine göre, 2003 yılında 8.1 olan erken yaşta evlendirmeler oranı, 2018’de 3.8’e geriledi. Oranlarda düşüş sağlandığı gözlemlenmesine rağmen, konu hakkında yapılacak daha çok işin olduğunu biliyoruz. Bakanlığın hazırladığı ilgili yayınlarda hep erken yaşta ve zorla evliliklere gönderme yapılmıştır. Yürüttüğümüz farkındalık yaratma çalışmalarının erken yaşta evlendirme oranlarındaki düşüşe katkı sunduğunu görebiliyoruz” dedi. Çadır ayrıca, konu hakkında farkındalık yaratmak için 187 kahvehane, 47 köy, 1886 kamu personeli 121 kuaför ve düğün salonu sahiplerine, 141 Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürü’ne, 154 Suriye uyruklu bireye eğitimler verildiğini de ekledi.
Toplantı, illerden gelen ilgili çalışanların deneyim ve ortak programı daha yaygınlaştırmak için fikirlerin paylaşımı ile devam etti. UNFPA, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, Üreme Sağlığı Program Koordinatörü Dr. Gökhan Yıldırımkaya’nın yönetiminde gerçekleşen oturumlarda Ulusal ve yerel politikalar, Etkilenenlere yönelik hizmetler, Sosyal normların değiştirilmesi için toplulukların dâhil edilmesine yönelik yenilikçi yollar, Kadın ve kız çocuklarının güçlenmesi, Erkeklerin ve oğlan çocuklarının rolü, İnsan ticareti ile çocuk yaşta, erken ve zorla evlilikler arasındaki bağlantının irdelenmesi başlıkları moderatörlerin desteği ile 6 ayrı çalışma grubunda tartışıldı. Grup çalışmalarının çıktıları ve tartışmalar sonunda elde edilen tespitlerin paylaşılmasıyla tamamlandı.
Dr. Gökhan Yıldırımkaya çalışma grubu sonuçlarını özetlerken, özellikle çok sektörlü işbirliği ve eylem planlarının etkili bir şekilde izleme ve değerlendirmesinin periyodik olarak yapılmasının ve sonuçlarının tüm paydaşlar ile paylaşılmasının önemini vurguladı.
UNFPA Çocuk Yaşta, Erken ve Zorla Evlilikleri Önleme Projesi Yöneticisi Emine Kuzutürk Savaş, çalıştay sonrasında ortaya çıkan sonuç ve önerilerin derlenerek katılımcılar ve ilgili kuruluşlar paylaşılacağını belirtti. Söz konusu toplantı verilerinin, programın sahadaki uygulamalarında yararlanılacağını söyleyen Kuzutürk Savaş, tüm katılımcılara ve program ortaklarına değerli katkıları için teşekkür ederek, toplantıyı kapattı.
